Η ελληνική ιδιοπροσωπεία

Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα ενός κειμένου του Γιώργου Καραμπελιά με τίτλο Η αναζήτηση της ελληνικής ιδιοπροσωπείας που διαβάσαμε στο ιστολόγιο Ζωηφόρος.

"...Η δυτική εκκλησία εκφράζει μια αντίληψη του χριστιανισμού ιεραρχική, νοησιαρχοκεντρική και ωφελιμιστική (που με τον προτεσταντισμό, τον «καπιταλιστικό» χριστιανισμό, θα φτάσει στο απόγειό της) κατεξοχήν μανιχαϊστική που ενοφθαλμίζει σε όλο το δυτικό κόσμο τον φόβο του θανάτου-αμαρτίας και επομένως μπορεί να γίνει η ιδεολογική βάση της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Πραγματοποιεί κατά συνέπεια μία πρόσληψη της αρχαίας Ελλάδας και του ελληνικού πολιτισμού ρωμαιοκεντρική. Αντίθετα η ορθοδοξία με την έλλειψη ιεραρχίας που την διακρίνει, την άρνηση του καισαροπαπισμού, την επιμονή στην κοινότητα των πιστών, και όχι στο τέλος, βρίσκεται στην πραγματικότητα πιο κοντά στην αρχαία ελληνική παράδοση. Γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται από την ίδια διασπορά και την έλλειψη ορθολογικής αποτελεσματικότητας που χαρακτήριζε τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Γι’ αυτό και αποτελεί μια παράδοση προνεωτερική που μπορεί ίσως να ενεργοποιηθεί μετα-νεωτερικά. Γι’ αυτό και η ιδιαίτερότητα της ορθόδοξης παράδοσης σήμερα. Ο πολιτισμός μας λοιπόν, ο σημερινός -των νεοελλήνων- δεν είναι ανάδελφος ιστορικά...
"...αρχίζουμε -μόλις αρχίζουμε- να ανακαλύπτουμε, να εκλογικεύουμε και να διερευνούμε, μια συνέχεια που θα μας επιτρέψει να ξανασταθούμε στα πόδια μας και να διεκδικήσουμε μια πρόταση για τον κόσμο που έρχεται, μια πρόταση που θα ενσωματώνει τον δικό μας κόσμο, την δική μας παράδοση. Η ελληνική ορθόδοξη παράδοση. Το παράδοξο –εν πολλοίς- είναι πως η ελληνική ορθόδοξη παράδοση αναγεννάται σήμερα έχοντας λάβει το έναυσμα από τους μεγάλους θεολόγους της ρωσικής διασποράς. Για πολλούς αυτή η αναγέννηση είναι αδιαφοροποίητα μια «ορθόδοξη αναγέννηση» που αφορά δηλαδή το σύνολο του ορθόδοξου κόσμου. Η αναγέννηση μιας παράδοσης μυστικής, μιας παράδοσης μη νοησιαρχικής, που είναι πιο κοντά στις ανησυχίες και τα προβλήματα του μετανεωτερικού ανθρώπου.

"...Η ελληνική –και η βαλκανική- ορθοδοξία υπήρξε αντιστασιακή. Οι δεκάδες δολοφονημένοι πατριάρχες αλλά κυρίως οι κατώτεροι κληρικοί, ο Κοσμάς ο Αιτωλός διαγράφουν το αντιστασιακό της ήθος. Ο ελληνικός ορθόδοξος ναός (ιδιαίτερα της περιόδου της τουρκοκρατίας) είναι μικρός, στρέφεται προς τα μέσα, προς τον μέσα άνθρωπο, δεν αποτελεί ύβρη και δοξολογία των δυνατών, δεν είναι –δεν ήταν για πεντακόσια χρόνια- ο ναός μιας κρατικής θρησκείας. Η εικονογράφησή του είναι λιτή – «φέραμε πίσω αυτά τ’ ανάγλυφα μιας τέχνης ταπεινής». Ο τόπος μας είναι κλειστός, διάσπαρτες πεδιάδες, διάσπαρτα νησιά. Σ’ αυτό τον τόπο διαμορφώθηκε –ή τουλάχιστον διαμορφώθηκαν στοιχεία- μιας ορθοδοξίας που επικεντρώνεται στο πρόσωπο, την σύνθεση ενικής ύπαρξης και κοινότητας, που είναι μια ορθοδοξία ανυπότακτη, «αναρχική» και αρνείται τους καίσαρες, τον ανατολικό κολεκτιβισμό, την ισοπέδωση, όπως αρνείται τον δυτικό ατομοκεντρισμό. Μιας παράδοσης που διαφορίζεται και από την σλαβική ορθοδοξία, που τείνει πολύ περισσότερο στον μυστικισμό.

"Τίθεται λοιπόν το ερώτημα εάν η ορθόδοξη παράδοση, αποτελεί την ικανή και αναγκαία συνθήκη για την διαμόρφωση μιας πρότασης στον αυριανό κόσμο. Μπορεί ο ορθόδοξη παράδοση να αποτελέσει τη μήτρα μέσα στην οποία θα ενταχθούν τα στοιχεία της νεωτερικότητας και έτσι θα μπορέσει να προτείνει και πάλι στον κόσμο μια «λύση στα αδιέξοδα του»; Σε αυτόν τον μικρό τόπο, κάτω από το κέντρισμα των απειλών στην ίδια μας την υπόσταση, τώρα που ο ελληνισμός έχει χωρέσει, στο μεγαλύτερο μέρος του, σε δύο κρατικές οντότητες, της Ελλάδας και της Κύπρου, μικροσκοπικές αλλά υπαρκτές ακόμα, μας απευθύνεται και πάλι η πρόκληση να διαμορφώσουμε ένα πρόταγμα για το μέλλον μας, και το μέλλον του κόσμου, χωρίς τα δεκανίκια του δυτικού ορθολογισμού, που έχει πλέον εξαντληθεί. Τώρα, εδώ και τώρα, είμαστε υποχρεωμένοι να αναλάβουμε την ιστορία μας και την παράδοσή μας, τώρα η λήθη του εαυτού και το βύθισμα σε ξένες ηδονές δεν είναι πλέον ικανές να λειτουργήσουν και να μας σώσουν..."

[Το πλήρες κείμενο στο Ζωηφόρος]

(Αρχική πηγή: www.antifono.gr)